Rocznica bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą. Uroczyste upamiętnienie z inscenizacją bitwy. 12.09.2023. Zdjęcia

12 września 1939 na polach Andrzejewa i Łętownicy ostatni bój stoczyła „Żelazna” 18. Dywizja Piechoty. We wrześniu 1939 r. 18. Dywizja Piechoty Ziemi Łomżyńskiej stanowiąca część Samodzielnej Grupy Operacyjnej „Narew” walczyła z przeważającymi siłami niemieckimi na 120-kilometrowym odcinku frontu wzdłuż Narwi. Po krwawych walkach pod Nowogrodem i Łomżą żołnierze otrzymali rozkaz wycofywania się w kierunku Czyżewa, a następnie przeprawienia się za Bug.

Podjęta 11 września 1939 roku próba przebicia się przez Andrzejewo napotkała silny opór wojsk niemieckich. Ciężko ranny płk Stefan Kossecki przekazując dowództwo pułkownikowi Aleksandrowi Hertlowi podkreślił, że dywizja nie może się poddać – żołnierze mają dotrwać do zmroku, a potem za wszelka cenę przebić się przez pierścień wojsk nieprzyjacielskich.

12 września 1939 r. około godz. 22.00 losy bitwy próbowała odwrócić kolumna szturmowa „Taran”. Oddział około 500 żołnierzy został ostrzelany przez moździerze i karabiny maszynowe. Straty polskiego oddziału były bardzo poważne – poległo wielu żołnierzy i oficerów, w tym także płk A. Hertel. Podsumowując bitwę pod Łętownicą i Andrzejewem płk Witold Sztark stwierdził „18. DP nie skapitulowała - ona po prostu przestała istnieć”.

Dla wielu mieszkańców gminy Andrzejewo losy 18. DP to historie rodzinne, gdyż duża grupa żołnierzy „Żelaznej 18. DP” pochodziła właśnie z tych okolic. Sześć lat temu po raz pierwszy miejscowa społeczność spontanicznie uczciła bohaterów Września `39. Miejscem spotkania była zbudowana u zbiegu polnych dróg kapliczka Ościłowskiego usytuowana między Łętownicą i Andrzejewem na drodze ostatniego zrywu polskich wojsk. Przy zwieńczonej białym krzyżem kapliczce spotykano się 12 września o godz. 21.00.

Uroczystość rozpoczęło przypomnienie wydarzeń z przebiegu bitwy uzupełnione odczytaniem fragmentu wspomnień pułkownika Pluty-Czachowskiego. Oprawę muzyczną zapewnił zespół Mixtoura w składzie: Jolanta i Paweł Andruszkiewiczowie oraz Michał Chojnowski. Uczestnicy uroczystości wysłuchali utworów patriotycznych: „Wojenko, wojenko”, „Rozkwitały pąki białych róż”, „Biały krzyż” i „Ktokolwiek” (słowa – Kazimierz Wierzyński, muzyka – Paweł Andruszkiewicz).

Po raz drugi można było oglądać krótką rekonstrukcję epizodu nocnej walki. W role polskich i niemieckich żołnierzy wcielili się rekonstruktorzy ze Stowarzyszenie Grupa Wschód, Grupy Rekonstrukcji Historycznej „Narew”, 44. Pułku Piechoty Legii Akademickiej z Warszawy, szwadronu im. 10. Pułku Ułanów Litewskich z Białegostoku, grupy Combat Alert z Białegostoku oraz Projektu Historycznego Konspiracja z Warszawy.

O godzinie 22.00 – w godzinie ostatniego ataku polskich oddziałów - odpalono flary nawiązując do warunków, w jakich „Żelazna” 18. Dywizja Piechoty toczyła ostatnią walkę.

Uroczystość w 84. rocznicę bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą zakończyło odśpiewanie „Modlitwy obozowej” i modlitwa w intencji poległych odmówiona przez ks. dr Jerzego Kruszewskiego - proboszcza parafii p.w. Wniebowzięcia NMP w Andrzejewie.

- Po raz kolejny uczciliśmy pamięć naszych bohaterów. Spotkania przy kapliczce Ościłowskiego to wspólna inicjatywa parafii w Andrzejewie, Towarzystwa Rozwoju Ziemi Andrzejewskiej i Ostrowskiego Stowarzyszenia „Ludzie z Pasją” wspierana przez wolontariuszy. Koordynowaniem działań wolontariuszy zajmuje się Ewa Zielonka przy wsparciu Damiana Jasko i moim – mówi Michał Rutkowski – prezes Ostrowskiego Stowarzyszenia „Ludzie z Pasją”.

Jesteśmy niezmiernie wdzięczni osobom, które udzielały się przy organizacji uroczystości, panom, którzy przybyli zaopatrzeni we flary, tym, którzy zadbali o nasze bezpieczeństwo oraz wszystkim uczestnikom spotkania przy kapliczce Ościłowskiego. Ogromnie cieszy nas udział wszystkich pokoleń, a także gości spoza powiatu ostrowskiego. Odbieramy to jako potwierdzenie słuszności naszych działań w hołdzie dla uczestników bitwy pod Andrzejewem i Łętownicą oraz zachętę do ich kontynuowania.