80. rocznica powstania w Obozie Zagłady Treblinka II. Uroczystość odbyła się 2.08.2023. Zdjęcia, wideo

W drodze do Obozu Zagłady Treblinka II goście obejrzeli dwie wystawy plenerowe: „Bunt w SS-Sonderkommando Treblinka. Wystawa w 80. rocznicę wybuchu zbrojnego buntu więźniów Obozu Zagłady Treblinka II” i „Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga”.

Pierwsza z nich składa się z 10 tablic przedstawiających krótki rys historyczny Obozu Zagłady Treblinka II, przygotowania oraz przebieg zbrojnego zrywu więźniów tego obozu, jaki miał miejsce w dniu 2 sierpnia 1943 r. Ważną częścią wystawy są cytowane fragmenty relacji uciekinierów z Treblinki, którzy przeżyli Zagładę.

„Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga” tworzy 15 rzeźb wykonanych z brązu, przedstawiających sylwetki więźniów Treblinki oraz sceny z życia obozowego. Rzeźby te stanowiły bolesne wspomnienia samego Samuela Willenberga, byłego więźnia Obozu Zagłady Treblinka II oraz uczestnika buntu 2 sierpnia 1943 r. Samuel Willenberg pozostawił po sobie nie tylko swój artystyczny ślad, ale również pozostawał aktywny w działaniach na rzecz edukacji i przekazywania pamięci o tragicznych wydarzeniach Holocaustu, aby zapewnić, że te przerażające wydarzenia nigdy nie zostaną zapomniane. Pomimo traumatycznych przeżyć wojennych w okupowanej przez Niemców Polsce od momentu swojego wyjazdu do Izraela w 1950 r. do końca życia (2016 r.) wielokrotnie wracał do Treblinki wraz z żoną. Przez lata towarzyszył też wycieczkom młodzieży z Izraela do Polski.

Wystawa „Obraz Treblinki w oczach Samuela Willenberga” wraz z projektem edukacyjnym została zrealizowana dzięki zaufaniu i hojności Ady Krystyny Willenberg – wdowy po artyście, która podjęła tę inicjatywę w imię zachowania pamięci o Zagładzie, szczególnie wśród młodszych pokoleń. Wystawa była prezentowana na symbolicznych torach na terenie Obozu Zagłady Treblinka II, natomiast docelowo cykl rzeźb pokazujących sceny z Obozu Zagłady Treblinka II będzie elementem stałej ekspozycji w nowym budynku Muzeum.

Główna uroczystość obchodów 80. rocznicy wybuchu buntu w Obozie Zagłady Treblinka II odbyła się pod pomnikiem centralnym na terenie byłego Obozu Zagłady Treblinka II. Na uroczystości obecni byli:

• Ocalała z zagłady Ada Krystyna Willenberg z rodziną,
• Ocalali z zagłady i Sprawiedliwi wśród Narodów Świata,
• Piotr Ćwik - reprezentujący prezydenta PR Andrzeja Dudę, zastępca szefa kancelarii prezydenta,
• Małgorzata Kidawa-Błońska - wicemarszałkini Sejmu RP wraz z posłami,
• Gabriela Morawska-Stanecka - wicemarszałkini Senatu RP wraz z senatorami,
• prof. Piotr Wawrzyk – reprezentujący Premiera RP Mateusza Morawieckiego sekretarz stanu w Ministerstwie Spraw Zagranicznych,
• Dr Piotr Szpanowski – dyrektor Departamentu Dziedzictwa Kulturowego w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego,
• prof. Marcin Wiacek – Rzecznik Praw Obywatelskich,
• Dani Dayan – dyrektor Instytutu Yad Vashem w Jerozolimie wraz ze współpracownikami,
• rabin Mayer May – dyrektor Centrum Wiesenthala i Muzeum Tolerancji w Los Angeles,
• delegacja Światowego Kongresu Żydów reprezentująca gminy żydowskie z Chorwacji, Francji, Izraela, Kanady, Portugalii i Wielkiej Brytanii,
• Yakov Livne – ambasador Izraela,
• Catherine Godin – ambasadorka Kanady,
• Robert Rhode - minister pełnomocny w Ambasadzie Republiki Federalnej Niemiec,
• przedstawiciele korpusu dyplomatycznego z ambasad Bułgarii, Francji, Kanady, Portugalii, USA i Wielkiej Brytanii,
• Adam Struzik – marszałek województwa mazowieckiego,
• Aldona Machnowska – zastępczyni prezydenta m. st. Warszawy wraz z przedstawicielami Rady m. st. Warszawy,
• przedstawiciele władz samorządowych z gmin Kosów Lacki, Małkinia Górna i Wólka Okrąglik,
• prof. Grzegorz Berendt – przewodniczący Międzynarodowej rady Oświęcimskiej i dyrektor Muzeum II Wojny Światowej w Gdańsku,
• przedstawiciele instytucji kultury i muzeów: Muzeum Getta Warszawskiego, Muzeum II Wojny Światowej, Muzeum Holokaustu w Waszyngtonie, Muzeum Więzienia Pawiak, Muzeum Dom Rodziny Pileckich, Narodowego Centrum Kultury, Filmoteki – Instytutu Audiowizualnego, Instytutu Pamięci Narodowej oraz Mazowieckiego Instytutu Kultury,
• przedstawiciele instytucji pamięci z Izraela: Uniwersytetu Bar Ilan, Muzeum Jad Mordechaj, Muzeum Bojowników Getta, Muzeum ANU w Tel Avivie, Stowarzyszenia Biliotek Publicznych w Izraelu,
• dr Edward Kopówka - dyrektor Muzeum Treblinka. Niemiecki nazistowski obóz zagłady i obóz pracy (1941-1944) wraz z członkami Rady Muzeum,
• przedstawiciele organizacji społecznych z Polski i zagranicy: Fundacji Chabad-Lubawicz, Zarządu Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce, Fundacji Rodziny Nissenbaumów, Fundacji Dobry Grunt, Polskiego Stowarzyszenia im. Janusza Korczaka, Fundacji Upamiętnienia Ofiar Holokaustu Babi Jar – Kijów,
  goście z Polski, Izraela i Ukrainy.

W przemówieniach przypominano genezę Holokaustu, historie Obozu Zagłady w Treblince i bohaterskiego zrywu więźniów, zwracano uwagę na obowiązek pielęgnowania pamięci o „epoce pieców” oraz podkreślano konieczność bezustannego przeciwdziałania wszelki podziałom prowadzącym do nienawiści i pogardy dla drugiego człowieka.

Treblinka na zawsze będzie miejscem naznaczonym ogromną tragedią, miejscem bólu i cierpienia, w którym dopełnił się plan ludobójstwa na obywatelach wielu państw europejskich, ale przede wszystkim Żydów. Zawsze będzie przypominała o okrucieństwie, które tu się dokonało, Będzie porażać tym, że ludzie inspirowani morderczą ideologią i pogardą dla drugiego człowieka potrafili doprowadzić do tak straszliwej zbrodni. Ale to miejsce to także opowieść o heroizmie ludzi, którzy znaleźli w sobie siłę, by desperacko przeciwstawić się machinie zagłady. Dla nich innym wyjściem z Treblinki było nie zwycięstwo, ale odejście na własnych warunkach w próbie zniszczenia tego piekła

- mówiła Małgorzata Kidawa-Błońska - wicemarszałkini Sejmu RP.

Przybyliśmy tutaj by na jednym z największych cmentarzy Polski będącym jednocześnie największym cmentarzem warszawiaków uczcić pamięć pomordowanych Żydów, Polaków, Romów, Sinti i osób innych narodowości, które miały nieszczęście trafić do Treblinki. Chcemy, żeby to było miejsce, w którym wszyscy odwiedzający – a przede wszystkim młodzi ludzie – będą uświadamiali sobie straszliwe i zgubne konsekwencje pogardy i nienawiści do drugiego człowieka. W dzisiejszych czasach młodzi ludzie często ulegają trendom i ideologiom mówiącym, że można żyć kosztem innych, że trzeba innych eliminować – a nawet eksterminować. Rolą tego miejsca jest przypominanie i ostrzeganie, do czego prowadzi takie myślenie. Pamięcią setek tysięcy ofiar Treblinka krzyczy „Nigdy więcej"- mówił Adam Struzik – marszałek województwa mazowieckiego.

Jest mi dane co roku być tutaj i co roku częściowo przeżywać to, co było udziałem tych, którzy tu byli przywożeni. Co roku widzę kamień, który zapowiada powstanie muzeum w Treblince. Miałam nadzieję, że w tym roku zobaczę nie tylko kamień, ale chociaż fundament muzeum. Chciałabym dożyć tej chwili, w której zobaczę nie tylko fundament, ale też budynek. To jest jeden z powodów, dla których staram się jako tako trzymać. Tworzenie muzeum, w którym między innymi znajdą się rzeźby mojego męża jest zaangażowanych wiele osób dobrej woli, więc jest szansa, że zobaczę jak ten cel został zrealizowany- wyraziła nadzieję ocalała z zagłady Ada Krystyna Willenberg.

Modlitwę w intencji więźniów obozu zagłady Treblince odmówili: naczelny rabin Polski Michael Schudrich, proboszcz parafii ewangelicko-augsburskiej w Węgrowie ks. dr Grzegorz Gimza oraz ks. Krzysztof Nagórny z parafii w Prostyni.

Na zakończenie uroczystości przedstawiciele władz państwowych, samorządowych i kościelnych, korpusu dyplomatycznego, instytucji kultury i środowisk żydowskich złożyli wieńce i zapalili znicze pod pomnikiem ofiar obozu zagłady.

Akt Erekcyjny budowy nowego budynku wystawienniczo-edukacyjnego Muzeum Treblinka podpisano obok kamienia węgielnego Samuela Willenberga (przy drodze wyjazdowej z parkingu - na terenie przyszłej budowy).

Goście mogli także obejrzeć miejscem gdzie prawdopodobnie znajdowały się komory gazowe oraz zobaczyć fragmenty posadzki i fundamentów, które odnaleziono w 2023 roku podczas prac archeologicznych.

Uroczystość zamknęło wręczenie marszałkowi Adamowi Struzikowi medalu „Zasłużony dla Muzeum Treblinka” oraz finisaż wystawy „Szczeliny. Praktykowanie pamięci” autorstwa Barbary Janiny Sochal i Agi Sochal